Rekabet Kurumu Lideri Birol Küle, Rekabet Konseyi tarafından alınan kararla kırmızı et dalına yönelik başlatılan inceleme hakkında bilgi verdi.
Son periyotta kırmızı et bölümündeki fiyat artışlarına yönelik çok sayıda şikayet aldıklarını aktaran Küle, “Bu yıl uzlaşma yöntemiyle sonlandırılan ve resen açtığımız bir soruşturmamızda hayvan besiciliğinin yanı sıra et ve et eserlerinin üretimi ve satışı alanında faaliyet gösteren pazardaki başkan bir teşebbüse, perakendecilerin raf fiyatlarını belirlediği tespiti sonucunda idari para cezası tesis edildi.” diye konuştu.
Diğer yandan son iki yılda iki farklı ön araştırmayla kesimde yaşanan fiyat artışlarının rekabeti kısıtlayıcı nitelikteki teşebbüsler ortası mutabakatlar ve/veya teşebbüs birliği kararları kaynaklı olup olmadığını incelediklerini vurgulayan Küle, şöyle devam etti:
“Bu incelemelerde görülen en temel olgu, kesimdeki fiyat artışlarının ardında birtakım yapısal meselelerin olduğu tespitidir. Bu nedenle bölüme ait piyasa dinamiklerini derinlemesine inceleyerek, pazarda faaliyet gösteren oyuncuların karşılaştığı yapısal sıkıntıları detaylı bir formda tespit etmek istedik. Bu tespitle kelam konusu problemlere tahlil teklifleri getirmeyi ve pazardaki rekabet şartlarının güzelleştirilmesine yönelik rekabet siyaseti teklifleri geliştirmeyi hedefledik. Nihayetinde bu münasebetlerle kırmızı et piyasasına yönelik olarak bir bölüm incelemesi başlatmış olduk. En temel emelimiz, tüketicilerin kırmızı eti daha ucuza tüketebilmesi ve pazarın daha rekabetçi olabilmesi için neler yapılabileceğini araştırmak.”
Salgın ve savaş etkisi
Kırmızı et piyasasının besicilikte kullanılan ham unsur fiyatlarından direkt etkilendiğine işaret eden Küle, Kovid-19 salgınıyla başlayan ve sonrasında Ukrayna-Rusya Savaşı ile devam eden süreçte ham husus ve güç fiyatlarında önemli artışlar ve arz sıkıntılarıyla karşılaşıldığını hatırlattı.
Küle, kelam konusu problemlerin pek çok alanda olduğu üzere kırmızı et dalında de fiyat artışlarını beraberinde getirdiğini söz ederek, halihazırda yem endüstrisinin yüzde 45 ithal yem ham hususlarını kullandığını lisana getirdi.
Ukrayna-Rusya Savaşı’nın bu kaynağa erişimi güçleştirmiş olmasının, zincirleme bir tepkiyle son fiyatlarda da kıymetli bir yükseliş yaşanmasına yol açtığına dikkati çeken Küle, şu değerlendirmede bulundu:
“TÜİK bilgilerine bakıldığında, bilhassa 2020-2021 yıllarında kırmızı et fiyatlarındaki artış, öbür besin ürünlerindekine kıyasla düşük seyrediyordu. O devirde çiğ süt fiyatlarının seyri de kırmızı et fiyatlarına seyrine emsal formdaydı. Yem maliyetlerinin artması karşısında çiğ süt fiyatlarının gereğince artış gösterememesi, büyükbaş hayvancılıkta birtakım işletmelerde anaç hayvanların kesite gönderilmesiyle sonuçlandı. Bu durumun, arzın artış göstermesi nedeniyle kırmızı et fiyatları üzerinde o periyotlarda baskı oluşturduğunu gözlemleyebiliyoruz fakat anaç hayvanların kesilmesi 2022’de Türkiye’de büyükbaş hayvan varlığının düşmesine yol açarak kırmızı et piyasasında arz istikametli problemler doğurmuş ve kırmızı et fiyatlarında artan talep karşısında ani yükselişler yaşanmıştır.”
‘Üretici fiyatı belirleyen taraf değil’
Küle, bölüm incelemesinde kelam konusu problemler üzerinde daha ayrıntılı çalışacaklarını lakin bu evredeki bulgularına nazaran öncelikle mevcut durumda büyükbaş ve küçükbaş hayvan besiciliği alanında faaliyet gösteren yaklaşık 200 bin işletmenin bulunduğunun tespit edildiğini bildirdi.
Türkiye’de çiğ süt üretim işletmelerinin sayısıyla birlikte toplam hayvancılık işletmesi sayısının yaklaşık 1 milyon olduğunu ve bu işletmelerin birçoklarının küçük ölçekli aile işletmesi niteliği taşıdığını belirten Küle, “Bir diğer tabirle işletmeler kâfi ölçeğe gelemedikleri, besin ve hayvancılık bakımından biyolojik etkenler geçerli olduğu için üretici eserlerini pazarlarken zayıf pozisyonda ve aracıya ya da kesimhaneye satış yaparken fiyatı belirleyen taraf değil. Ayrıyeten üretici örgütlerinin pazarda yeteri kadar aktif olmadığını gözlemledik.” tabirlerini kullandı.
‘Sektördeki fiyat artışları yapısal meselelerden kaynaklı’
Küle, kesime yönelik yürüttükleri incelemelere ait de şunları kaydetti:
“Ülkemizde kırmızı et fiyatlarında son devirde meydana gelen fiyat artışlarının rekabet aksisi aksiyonlardan fazla, besicilik bölümünde ve kesimin gelişiminde karşılaşılan yapısal meselelerden ve maliyet artışlarından kaynakladığını tespit ettik. Bunun yanı sıra mevcut durumda büyükbaş ve küçükbaş hayvan besiciliği alanında faaliyet gösteren işletmelerin birçoğunun küçük ölçekli aile işletmesinden ibaret olduğu ve işletme başına düşen büyükbaş ve küçükbaş hayvan sayısının hayli düşük kaldığı, kesimde yaşanan sıkıntılar nedeniyle hem besicilik faaliyetiyle iştigal eden işletme sayısının hem de artan nüfus karşısında büyükbaş hayvan varlığının gün geçtikçe azaldığı tarafında tespitlerimiz de oldu.”
Türkiye’deki meraların vasıfsız olmasından kaynaklı çoğunlukla ahır besiciliği yapıldığına işaret eden Küle, “Bu durumların yem maliyetlerini değerli ölçüde artırdığı, bölümde kullanılan girdilerin büyük bir kısmının ithal edilmesinden kaynaklı olarak global düzeyde yaşanan olumsuz gelişmelere ve dövizdeki hareketlere karşı kesimin epey kırılgan hale geldiği konuları da tespitlerimiz ortasında yer aldı.” dedi.
Küle, problemlere ve tahliline yönelik daha ayrıntılı incelemeler yapacaklarına dikkati çekerek, şunları söyledi:
“Sektördeki tüm paydaşlarla görüşmeler gerçekleştireceğiz lakin bu etapta tahlil için temelde üretim maliyetlerinin düşürülmesi ve küçük ölçekli işletmelerin üretimde aktif bir ölçeğe ulaşmalarına katkı sağlayacak uygulamaların hayata geçirilmesinin yararlı olacağını düşünüyoruz. Bu çerçevede üretici örgütlerinin ve kooperatiflerin pazarda aktif bir rol oynaması kıymet arz etmektedir. Üreticilerin kooperatifler aracılığıyla daha avantajlı fiyatlarla girdiye ulaşabilmesinin tüketicilerin daha uygun fiyatlarla eserlere ulaşmasına direkt katkı sağlayacağına inanıyoruz. Başka taraftan küçük ölçekli işletmelerin teşvikler yoluyla desteklenmesi sadece en son fiyatlar için değil, bölümdeki istihdamın korunması için de değer arz ediyor. Bizim burada yapacağımız çalışmanın, dalda sürdürülebilir arz ve tüketicinin besine erişim mevzularında yol gösterici olmasını ve pazarın daha rekabetçi bir pozisyona gelmesini hedefliyoruz.”
İncelemenin kısa müddette tamamlanması planlanıyor
Arz zincirinin tüm halkalarını en son tüketiciye kadar incelemeyi planladıklarını vurgulayan Küle, ziraî nüfusun korunması için oluşturulacak toplumsal dayanak düzeneklerinden şuurlu üretimin gerçekleştirilmesine hizmet edecek sektörel eğitimlere ve finansman imkanlarının artırılmasına kadar epey geniş uygulama alanı olduğu dikkate alındığında, dalın problemlerinin tahlilinde birçok bölüme değerli misyonlar düşeceğini öngörebildiklerini lisana getirdi.
Küle, şunları kaydetti: “Örnek vermek gerekirse teknik bilgi ve vasıflı insan kaynağı için üniversitelerin, üretim maliyetlerinin düşürülmesi ismine üretici örgütlerinin, finansman imkanların artırılması için tarım kredi kooperatiflerinin ve finansal kurumların tahlile katkı sağlayabileceğini düşünüyoruz. Ayrıyeten üretici örgütlerinin bölümde daha faal formda yer alması problemlerin tahliline katkı sağlayacaktır. Kısa müddette tamamlamayı düşündüğümüz dal incelememizde, problemlere yönelik tahlil tekliflerine tüm detaylarıyla yer vermeyi planlıyoruz.”
İlk yorum yapan olun